ادعیه وزیارات مهدوی(1)- سیری در ادعیه وزیارات مهدوی

 ادعیه وزیارات مهدوی(1)

«دعا» به معنای خواندن و مناجات با خدا ، از مهم ترین عبادات است که در قرآن 

کریم و روایات معصومان (ع) جایگاه بسیار والایی دارد.

قرآن کریم می فرماید:

(قُل ما یَعبَوُا بِکُم رَبّی لَو لا دُعاوُکُم)؛*1

بگو: اگر دعایتان نباشد ، پروردگارم به شما توجهی نمی کند.

و پیامبرخدا (ص) فرموده است :

الدُّعَاءُ مُخُّ العِبَادَة؛*2

دعا مغز عبادت است.

اهمیت دعا به دلیل ارتباط معنوی و روحانی ای است که در قالب راز ونیاز با خالق و

پروردگار عالم به دست می آید. به عبارت دیگر، آدمی در حال دعـا از همه چیـز و 

همه کس منقطع وبه عالم غیب و ملکوت متصل می شود و رحمت وفیـض بی کران 

الهی را برای خود جلب می کند و این فرصتی بی نظیر و دستـاوردی بی بدیل است 

که در بحران ها و طوفان ها بهترین پناهگاه بندگان خداست.

دوره غیبت نیز دوره فتنه ها ودوره خطرها وانحراف هاست . پیروان امام غایب باید

در تمام فراز و نشیب عصر غیبت، نگهبان عقاید خود باشند و هم مراقب رفتارهای

خود که مبادا از چارچوب پیروی از امام، بیرون رونـد و گرفتـاردام های شیاطیـن

شوند یکی از مهم ترین وسائل  و دستاویزها ، دُعا وارتباط با خدا و نیـز ارتبـاط با 

امام است تا اینکه او را از یاد نبرید و در قالب ذکر و دعا و زیارات با او پیوند داشته

باشند .

امام صادق (ع) فرمود:

«سَتُصِیبُکُم شُبهَةٌ فَتَبقَونَ بِلَا عَلَمٍ یُـرَی وَ لَا

 اِمَامِ هُدًی لَا یَنجُو مِنهَـا اِلَّا مَن دَعَـا بِدُعَـاءِ

 الغَرِیقِ».

قُلتُ وَ «کَیفَ دُعَاءُ الغَرِیقِ؟» قَالَ:« تَقُولُ : یَا

 اللَهُ یَا رَحمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّت

 قَلبِی عَلَی دِینِک»؛*3

«شبهه ای به شمـا خواهد رسید و شمـا بدون راهنمـا و امـامی

هدایت کننده باقی خواهید مـاند از آن شبهه، کسی نجـات پیدا

نمی کند، مگر آن کس کع با «دعای غریق» خـدا را بخـوانـد ». 

راوی گوید: «دعـای غریق چگـونه است ؟» امـام می فرمـاید : 

«می خوانی: ای خدا ای مهربان ! ای بخشنده! ای دگرگون کننده

قلب ها! قلب مرا بر دین خود [وپیروی از آن ] ثابت بدار».

در این دعا تاکید شده است که در زمان غیبت آن امامی که پرچم هدایت است باید

برای ثبات قدم واستواری بر دین خدا، دعا کنیم واین ، نشانگر جایگاه مهم دعاست.

امام عسکری (ع) فرمود:

وَ اللَّهِ لَیَغِیبَنَّ غَیبَةً لَا یَنجُو فِیهَا مِنَ التَّهلُکَةِ اِلَّا

مَن یُثَبِّتُهُ اللَّهُ عَلَی القَولِ بِاِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ لِلدُّعَاءِ

 بِتَعجِیلِ فَرَجِه؛*4

او غیبتی طولانی خواهد داشت که در آن [غیبت]هیچ کس نجات

نمی یابد ، مگر کسی که خدای تعالی اورا در اعتقـاد به امامـت 

ثابت بدارد و در دعا  به تعجیل فرج، موفّق سارد.

البته از زاویه دیگر ، دعا کردن برای امام عصر (عج) یک وظیفه مهم برای منتظران 

آن حضرت است که مورد عنایت ویژه امامان (ع) بوده است.

در روایات آمده است که حضرت امـام رضـا (ع) به دعـا کردن 

برای صاحب الامر (عج) امر می کرد و می فرمود: این گونه برای

 او دعا کنید:

اللَّهُمَّ  ادفَع عَن وَلِیِّـکَ وَ خَلِیفَتِکَ وَ حُجَّتِـکَ

عَلَی خَلقِـکَ ...... وَ احفَظهُ مِن بَینِ یَدَیهِ وَ مِن

خَلفِهِ وَ عَن یَمِینِهِ وَ عَن شِمَـالِهِ وَ مِن فَوقِـهِ وِ 

مِن تَحتِه..... ایِّدهُ بِنَصرِکَ العَزِیزِ وَ ایِّدهُ بِجُندِکَ

 الغَـالِبِ ......وَ وَاالِ مَن والاهُ وَ عَـادِ مَن عَـادَاهُ

...... ؛*5

خدایا ![هر بلایی را ] دور کن از ولیّت و خلیفه ات و حجّت خود

بر بندگانت .... و او را از پیش رو و از پشت سر و از راست وچپ

و از بالا و پایین، حفظ فرما....و او را به نصـرت غالب خود، یاری

کن وبه لشکر پیـروز خود تاییـد فرمـا .... ودوست دار هرکس که 

دوستش دارد و دوشن دار هر که با او دشمنی ورزد....  .

بنابر این دعا کردن و ارتباط معنوی و روحانی با امام غایب ، یکی از اصول رفتـاری

 شیعه  در عصر  غیبت است که آثار و فواید فراوانی دارد.

سیری در ادعیه وزیارات مهدوی

قبل از بحث و بررسی درباره متون ادعیه و زیارات مهدوی ، مناسب است نگاهـی 

کلّی به این موضوع بیفکنیم:

1 . در این بحث ، مقصود ، بررسی دعااها و نیز زیارات مهدوی است . دُعا به معنای 

خواندن خدا ودر خواست از اوست و زیارت یعنی سلام دادن به امام و عرض ارادت 

و اخلاص به محضر او.

برای مثال در دعای سلامتی حضرت، روی سخن و مناجات با خدای مهربان است  و

 از او می خواهیم که برای اماام عزیز ما نگهبان ودیده بان  و راهنما و یاور باشد؛*6

ولی در زیارت آل یاسین که با امام زمان (عج) سخن می گوییـم آن حضـرت را بـا

اوصاف و ویژگی های فراوانش مورد خطاب قرار داده،در هر فراز به محضر نورانی اش

 سلامی تقدیم می کنیم و محبت و ارادت خود را اعلام می نماییم .

2 . دعا ها و زیارات مهدوی دو بخش است:

الف . ادعیه و زیاراتی که از امام مهدی(عج) نقل شده است و در عصر غیبت صغرا

به وسیله نائبان خاص حضرت به دست شیعه رسیده است؛ مانند زیارت آل یاسین

و دعای فرج.

ب . ادعیه و زیاراتی که از معصومان (ع) ودر باره امام مهدی(عج) نقل شـده است؛

مثل دعای عهد و زیارت صاحب الامر(ع) در سرداب مقدس سامراء.*7

3 . دعـا کردن برای امـام مهدی(عج) و توسّل به آن حضرت و زیارت آن بزرگوار، 

زمان ومکـان خـاصی ندارد. شیعیـان ومنتظـران آن عزیز، در هر زمان و مکـانی 

می توانند با او نجوایی داشته و درود و سلام خود را به محضرش تقدیم کنندو عهد

وپیمان خود را با او تجدید نمایند؛ گر چه از روزهای هفته، روز جمعه مطابق روایات

 به امام عصر(عج) اختصاص یافته است.*8 بنـابراین برای این روز، زیـارتی خـاص

نقل شده است که با عنوان زیارت امام زمان در روز جمعه خوانده می شــود *9 از

میان این دعاها ، «دعای ندبه» نیز برای جمعه وارد شده است و نیز در اوقات شبانه

روز ، زیارتی برای آن حضرت پس از نماز صبح ذکر شده است.*10

در میان مکان ها نیز باید گفت: زیارت امام مهدی (عج) در هر مکانی به ویژه مکان

های مقدّس  - مانند مساجد و مشاهد مشرّفه معصومان (ع) – منـاسب است؛ ولی

در سرداب مقدّس سامراء  به ویژه زیاراتی خاص روایت شده است.

گفتنی است که در برخی از روایات، توسّل به ساحت قدسی امام عصر(عج) در قالب

نماز امام زمان (عج) با آداب خاصی وارد شده است که در مسجـد سهله*11و مسجد 

جمکران1*12 و یا مکان های دیگر انجام می شود.

4 . در کتاب هـای ادعیه و زیـارات که علمای شیعه مانند سید بن طاووس و علامه 

مجلسی و شیخ عباس قمی تالیف کرده اند،*13 دعا ها  وزیارات بسیاری برای امـام 

زمان (عج)نقل شده است*14 که مـواردی از آن ها مورد توجّه و توصیـه خـاص آن 

عالمان بوده و در میان شیعیان شهرت بیشتری یافته است.

منـاسب است در اینجـا فهرست کوتـاهی از ادعیه و زیارات مهدوی را که در کتاب 

مفاتیح الجنان آمده است بیان کنیم تا موجب آشنایی و انس بیشتر علاقه مندان، با

این مجموعه باشد:

1 . زیارت امام زمان (عج) در روز جمعه(باب اول ، فصل پنجم)

2 . زیارت آل یاسین(باب سوم، فصل دهم)

3 . زیارت امام زمان(عج) در سرداب مقدس سامراء  (باب سوم ، فصل دهم)

4 . استغاثه به امام زمان (عج)«سلام الله الکامل التّام »(باب اول ،فصل هفتم)

5 . صلوات بر ولی الامر المنتظر«عج»(باب سوم، فصل دهم)

6 .دعای«اللهم ارزقنا توفیق الطاعة»(باباول، فضل هفتم)

7 . دعای سلامتی امام زمان«عج»[اللهم کن لولیک](بخش اعمال ماه رمضان ، در

 اعمال شب بیست و سوم)

8 .دعای«اللهم ارزقنا تئفیق الطاعة»(باب اول، فصل هفتم)

9 . دعای ندبه(باب سوم، فصل دهم)

10 .دعای عهد(باب سوم ، فصل دهم)

11 . دعای امام رضا(ع)برای امام زمان«عج»(باب سوم، فصل دهم)

12 . دعای غیبت امام زمان«عج»(ملحقات مفاتیح الجنان)

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

منابع و توضیحات:

*1   سوره فرقان، آیه 77.

*2 بحارالانوار، ج90، ص300.

*3 همان، ج52، ص149.

*4 همان.

*5 همان، ج92، ص330.

*6 متن دعا این است: اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن صلواتک علیه و علی ابائه

فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیاً و حافظا و قائدا وناصرا ودلیلا وعینا حتی تسکنه

ارضک طوعا و تمتعّه فیها طویلا (مفاتیح الجنـان – اعمـال شب بیست و  سـوم ماه 

رمضان).

*7 این سرداب در منزل امام عسکری (ع) در سـامراء قرار داشته که محل عبـادت 

آن حضرت نیز بوده است.

*8 بحارالا نوار، ج7، ص59ف ح3.

*9 این زیارت بااین فرازها شروع می شود: السّـلام علیک یـا حجة الله فی ارضـه،

السلام علیـک یـا عین الله فی خلقـه، السلام علیـک یـا نور الله الـذی یهتدی به

المهتدون و یفرّج به عن المومنین ...(مفاتیح الجنان، فصل پنجم، زیارات ائمه(ع) در

ایام هفته)

*10 این زیارت در مفاتیح الجنان پس از دعای ندبه، نقل شده است.

*11مسجد سهله از مساجد بسیار مهم و مقدس است که مطابق روایات ، منزل امام

عصر(عج) در دوره ظهور خواهد بود و از دیر زمان ، مورد توجه امـامـان (ع) و نیـز

 علمای شیعه بوده است و برای عبادب و نماز و دعا ویژگی و آداب خاصی دارد.

*12 مسجد جمکران در نزدیکی شهر قم است که طبق نقل شیـخ صدوق در کتـاب

تاریخ قم به دستور امام عصر(عج) بنـا شده است ودر طول سالیان متمـادی مـورد 

توجه علما و صالحان بوده است.

*13کتاب سید بن طاووس  اقبـال و کتـاب مرحـوم مجلسـی زادالمعـاد نام دارد و

مفاتیح الجنان نیز تالیف شیخ عباس قمی است که معروفترین کتاب ادعیه و زیارات

و اعمال است.

*14 بعضی از معاصران ، مجموعه ادعیه وزیارات مهدوی را در صحیفـه ای با عنـوان 

صحیفه مهدیّه گردآوری کردند.