lمهدویت - غیبت

غیبت

پس از اینکه با شخصت  منجی بزرگ عالم وتحقّق بخش آرمان آدم( ع) تا خاتتتم(ص) 

وآخرین ذخیره الهی ، حضرت حجت بن الحسن (عج) آشنا شدیم ، اکنوون درباره غیبت 

آن یگانه دوران که بخش مهمی از زندگی آن حضرت است، سخن می گوییم.

مفهوم غیبت

 اولین نکته  قابل طرح ، آن است که غیبت به معنای «پوشیده بودن از دیدگان » اســت، 

نه حاضر نبودن. بنابراین در این بخش ، از دوره ای است که امام مهـــــــــدی (عج) از 

چشمان مردمان غایب است و آن ها اورا نمی بینند و این  در حالی است که آن بزرگوار

 در بین مزدم حضور دارد و در میان ایشان  رفت وآمد می کند . این حقیقـت در روایات

 امامان معصوم (ع) به عبارات  گوناگون بیان شده است.

امیر المومنین(ع) فرمود:

سوگند به خدای علی! حجّت خدا در میان مردم هست ودر راه ها [کوچه وبازار] گام بر 

می دارد ؛ به خانه های آنها سر می زند ؛ در شرق و غرب زمین رفت و آمد می کند ؛ 

گفتار مردم را می شنود و بر ایشان سلام می کند؛ می بیند و دیده نمی شود، تا وقــــــت 

[معین] و وعده [الهی]»*

البته نوع دیگری از غیبت نیز برای آن حضرت بیان شده است.

امام صادق (ع) فرمود:

در صاحب این امر ، سنت هایی از انبیاء وجود دارد ... اما سنت او از یوسف، پنهـــان 

بودن است .خداوند بین او ومردم حجابی قرار می دهد ؛ [به گونه ای که] مـــردم او را 

می بینند ؛ ولی نمی شناسند.**

بنابراین مطابق روایات، غیبت امام مهدی(عج) ممکن است به دو گونه روی دهد:

یک: غیبت شخص وجسم؛ یعنی امام دیده نمی شود گر چه حضور دارد.

دو. غیبت شخصیت وعنوان ؛ یعنی امام دیده می شود ؛ ولی شناخته نمی گردد.

منابع و توضیحات:

·       

           *الغیبه نعمانی، باب10، ح3، ص146.

·       

           **کمال الدین وتمام النعمه، ج2، باب33، ح46، ص28.

مهدویت - عرصه های مشترک حدیثی مسلمین

عرصه های مشترک حدیثی مسلمین

با مطالعه  و تحقیق در منابع روایی شیعه واهل سنت ، موارد متعددی یافت می شود که 

همه مسلمین درباره آن ها اتفاق نظر دارند. در این مجال، امکان طرح وبررسی همه آن

 ها نیست؛ ملی بجاست نمونه هایی را یادآور شویم.*در هر نمونه روایتی از کتاب اهــل

سنت و پس از آن ، روایتی از کتب شیعه می آوریم.

1.جهانی بودن حکومت مهدی و عدالت فراگیر او

این که حکومت مهدی موعود و عدالت او همه جا را فراخواهد گرفت، مورد قبول همه 

مسلمین بوده است:

پیامبر اکرم(ص) فرموده:

تملا ارض جوراً و ظلماً فیخرج رجل من عترتی یملک الارض...

 فیملا الارض قسطاً وعدلاً؛**

زمین از ستم وظلم پر می شود. مردی ازعترت من قیام می کند و بر زمین حاکم می شود

... پس زمین را از عدل و داد، پر می کند.

امام باقر (ع) فرمود:

یملک القائم... یملا الارض قسطاً عدلاً و جوراً فیفتــح الله له شرق 

الارض و غربها.***

قائم بر زمین حاکم می شود... زمین را از عدل و داد پر می کند و خداوند شرق وغرب

 عالم را برای او فتح می کند.

دقت در مضمون این گونه روایات می رساند که هم حکومت  و هم عدالت مهدوی، همه

 زمین را می گیرد؛ زیرا تعبیر الارض بدون قید، نشانه گستردگی معنای آن است.

2.نزول حضرت عیسی (ع) از آسمان

روایات اسلامی از شیعه وسنی بر این امر اتفاق دارند که در هنگام ظهور، حضــــــرت 

عیسی بن مریم (ع) از آسمان فرود می آید و در نماز به امام مهدی (عج) اقتدا می کنــد. 

این حادثه ، نقطه عطفی در جریان ظهور امام عصر(عج) است.

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

کیف انتم اذا نزل ابن مریم فیکم  و امامکم منکم؛****

چگونه است حال شما وقتی که فرزند مریم از آسمان فرود آید؛ در حالـی که امام شمــــا

 فردی از میان شما[=مسلمین]باشد؟

پیامبر(ص)فرمود:

فینزل روح الله عیسی بن مریم فیصلی خلفه... .*****

روح الله عیسی بن مریم  از آسمان فرود می آید و پشت سر او [ امام »هدی«عج»] نماز

می خواند.

3.فرو رفتن لشکر سفیانی در سرزمین بیداء

برای ظهور امام مهدی(عج) در روایات ، نشانه های فراوانی بیان شده و در مواردی از 

آن ها ببن شیعه و اهل سنت ، اشتراک نظر وجود دارد؛ مانند خروج سفیانی و فرو رفتن

 لشکرش در سرزمین بیداء بین مکه و مدینه.

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

 لشکری آهنگ کعبه می کند.وقتی به سرزمین بیداء در آمد نــد زمین، همه آن ها را فرو

می برد.******

امام باقر(ع) فرمود:

امیر لشکر سفیانی (همراه لشکرش ) به بیداء فرو می آید. پس منادی ازآسمان ندا می دهد 

: «ای زمین بیداء! نابود کن این قوم را». در این هنگام ، در این هنگام زمین آنها را در

 خود فرو می برد.*******

4.مهدی(عج)از عترت پیامبر(ص) و از نسل فاطمه (س)

درباره نسب امام مهدی نیز اشتراک نظر وجود دارد. در روایات فراوان آمده است که آن 

حضرت از فرزندان فاطمه(س) است و روشن است که این حقیقت ، ادعای بسیــــاری از

 مدعیان دروغین مهدویت را باطل می کند.

در منابع اهل تسنن آمده است که 

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

«المهدی من عترتی من ولد فاطمه»؛********

مهدی از عترت من ، از فرزندان فاطمه است.

این روایت  با همین  عبارت در کتب شیعه نیز آمده است.*********

5.هم نام بودن مهدی(عج) با پیامبر(ص)

در روایات شیعه وسنی، امام موعود  با لقب مهدی و هم نام پیامبر معرفی شده است.

پیامبر اکرم(ص)فرمود:

لا تذهب و لاتنقضی الدنیا حتی یملک  العرب رجل من اهـل بیـتی 

یواطیء اسمـه اسمی؛**********

دنیا به پایان نمی رسد، تا این که مردی از اهل بیتم بر عرب حاکم شـــود که هـــم نام من

است.

نیز آن حضرت فرمود:

القائم من ولدی ، اسمه اسمی و کنیته کنیتی وشمائله شمائلی وسنته

 سنتی...؛***********

قائم از فرزندان من است ، نام او نام من و کنیه او کنیه من است. شمایل او همان شمایل

 من و سنت او همان سنت من است.

منابع و تو ضیحات:

·     

                  * برای آگاهی از موارد بیش تر،ر.ک:بررسی  تطبیقی مهدویت در روایات شیعــــه و

اهل               

                    سنت ، تالیف دکتر مهدی اکبر نژاد.

·               

                   **المستدرک علی الصحیحین، ج4، ص558.

·                

                   ***بحارالانوار، ج52، ح212، ص390.

·                 

                   ****صحیح البخاری، ج3، ص1272، ح3265.

·                 

                  *****کمال الدین و تمام النعمه، ج1، باب24، ح27،ص524.

·                 

                  ******صحیح بخاری، ج2، ح2012، ص746.

·        

                  *******الغیبه نعمانی، باب14، ح67، ص280.

·       

                 ********سنن ابی داود، ج4، ح4248،ص197.

·        

                *********الغیبه شیخ طوسی، ص168.

·        

                **********سنن ابی داود، ج4 ،ح4284، ص173.

·      

               ***********کمال الدین وتمام النعمه، ج2، باب39، ح6، ص122.

مهدویت - اعتبار روایات مهدویت

اعتبار روایات مهدویت

از ویژگی های ارزشمند یک موضوع روایی ، صحـیــــح بودن روایتی اســــت که درآن 

موضوع نقل شده است. این ویژگی، سبب قبولی آن روایات و در نتیجـــه اصالت واعتبار

 آن موضوع می شود . در مهدویت با توجه به فراوانی روایات ومنابع کهـــــن و اصیل،

 روایات صحیح فراوانی موجود است. نکته مهم این که بسیاری از بزرگان اهل سنـت به

 صحیح بودن روایات مهدویت اعتراف کرده اند و به همین دلیل ، اعتقاد به قیام مهــــدی

(عج) را از مسلمات دین و از جمله واجبات دانسته اند.

بعضی از علمای اهل سنت در مقام دفاع از عقیده مهدویت و ردّ منکران این عقیده، کتاب

 ومقاله نوشته اند و با بیانات علمی و شواهد روایی جریان امام مهدی(عج) را از امــــور

 قطعی و غیر قابل انکار دانسته اند ؛ همچون محمد صدیق مغربی که در ردّ گفتار ابـــن

 خلدون که تلاش کرده است روایات مهدویت را ضعیف و غیر معتبر جلوه دهد، کتابـــی

 نگاشته و به سختی از او انتقاد کرده است.*

ویژگی دیگر در روایات مهدویت ، تواتر آن است. به این معنا  که گاهی تعــــداد راویان 

یک حدیث به اندازه ای زیاد است که امکان دروغ بودن سخن آن ها به صفر می رســـد

 و در این صورت، مطمئن می شویم که آن حدیث از معصوم (ع) است . این امر، پدیده

 نادری است که از علمای اهل سنت بزرگانی مانند قرطبی مالکی، ابن حجر عسقلانـی و

 سیوطی نیز به آن اعتراف کرده اند.**

.

منابع وتوضیحات:

* نام کتاب او ابراز الوهم المکنون من کلام ابن خلدون ( آشــــــکار 

    کردن توهم پوشیــــده درکلام ابن خلدون)است.

** شیخ ناصرالدین البانی از بزرگان اهل سنت می گوید :«همــانا

 عقیده به خروج مهدی عقیده ای ثابت ومتواتراز پیامبر اکرم است  

       که ایمان به آن،واجب است»(مجله التمدن الاسلامی، ش22،

        ص543).نیز ر.ک:انتظار، شماره 4؛ کتاب امام مهدی در

        احادیث شیعه و سنی، ص34-36.

مهدویت - برخی ویژگی های روایات مهدوی

برخی ویژگی های  روایات مهدوی

الف. تنوع و گوناگونی موضوع

زندگی امام مهدی(عج) با پدران بزرگوارش(ع) متفاوت است. شرایط ویژه ای در حیات 

آن حضرت  وجود داشته و دارد که در سایر امامان نبوده است؛ مانـــند ولادت پنهانـــی، 

غیبت طولانی ، وضعیت مردم در دوران غیبت ، طول عمر حضرت ، حکومت جهانی،

 عدالت و امنیت و... . این زوایای مختلف که همگی نیازمند توضیح و تفسیر هستنـــــــد  

موجب شده که روایات معصومان در باره مهدویت ، بسیار متنوع و گوناگون باشند. 

در واقع معصـــومـــان (ع) کوشیـــده اند نـــیاز مـــردم به معرفت امام زمان(عج) را در 

حوزه های گوناگون تامین کنند.

کتاب منتخب الاثر موضوعات مربوط به امام عصر (عج) را مطرح، وبرای هریـــــک، 

روایاتی را نقل کرده است.

ب. مهدویت در کلام همه معصومان (ع)

یکی از مهم ترین ویژگی های مهدویت ، این است که همه معصومان از وجود مبــارک 

پیامبر اکرم(ص) تا شخص امام مهدی(عج)  درباره این موضوع سخن گفته اند . کتـــب 

معجم احادیث الامام المهدی  روایات هر یک از معصومان را به طـور جداگانـــه آورده 

است که در این میان پیامبر اکرم(ص) با560 روایت، بیشترین روایت را دارد.*

این گستردگی روایات از یک سو نشانه اهتمام پیشوایان ما به موضوع مهدویت و زنــده 

نگهداشتن آن ، واز سوی دیگر ، نشانــه علاقه مسلمیـــن برای پرســـش وپاســخ در این 

موضوع و لزوم معرفت عمیق وجزء به جزء به این حقیقت است.

ج. راویان احادیث مهدوی

در منابع سیعه واهل سنت ،مجموعه ای گسترده از روایات مهدوی موجـــود اســـت. این

 روایات به وسیله حدود شصت نفر از اصحاب پیامبر(ص) نقل شده است که در کمــــتر

 موضوعی چنین بوده است. نکته مهم این که در مجموعه راویان، شخصیت های بزرگ

 وبی نظیر از اهل بیت پیامبر(ع)  و چهره های مشهور اصحاب  پیامبر وجود دارد .

 برخی از این راویان عبارتند از:

حضرت امام علی(ع)«شهادت40ق»، حضرت فاطمه(س)«شهادت11ق»، حضرت امام 

حســـن (ع)«شهـــادت50ق»، حضرت امام حسیـــن (ع)«شهـادت61ق»، ابوذر غفاری

(م32ق)، سلمان فارسی(م32ق)، عمــاریاسر(شهـــادت37ق)، جابربن عبـــدالله انصاری

(م78ق)وحتــــی کسانی مانند عمربن خطاب(م23ق)، عثمان بن عفان (م35ق) و عایشه

(م52ق) که در موضوع خلافت وامامت بعد از پیامبر(ص) موضعی متفاوت با اهل بیت

(ع) پیامبر داشتند.

.

منابع وتوضیحات:

*این مجموعه در هشت جلد توسط گروهی ازز محققـــــان (علی 

   کورانی، نجم الدین طبسیو....)تدوین شده است.

برخی منابع حدیثی مهدویت در یک نگاه

برخی منابع حدیثی مهدویت  در یک نگاه

منابع حدیث، کتاب هاب اصلی ومادر هستند که مرجع ومستند کتاب های دیـــــــگر قرار

گرفته اند و به همین سبب از اعتبار ویژه ای برخوردارند. این مجموعه در همه مذاهب 

اسلامی نزد محققان وعالمــان شناخته شده ومورد توجه هستند . مهم ترین منابع حدیثـــی

 شیعه  در موضوع مهدویــت به شرح زیر است:

الف.«کافی» اثر محمد بن یعقوب کلینی (م329):این کتاب از قدیمی ترین و معتبر ترین

 آثار روایی شیعه است که حاوی موضوع های مختلف  اسلامی است وبخش هایی از آن 

درباره امامت و مهدویت است.

ب. «الغیبه» اثر محمد بن ابراهیم ابن ابی زینب، معروف به نعمانی: نعمانـی از راویان 

بزرگ شیعه در اوایل قرن چهارم است و همه کتابش را به روایات مهدویت اختصـــاص

 داده و478 حدیث نقل کرده است.

ج. «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه قمـی(م318ق):

وی از عالمان بزرگ شیعه است که کتابش رابه دستور امام عصر (عج) نوشته تمـــــــام 

بخش های کتاب،درباره حضرت مهدی (عج) است و از مهم ترین منابع روایی ما به شمار

 می رود.

د. «الارشاد» اثر شیخ مفید (م.413ق): او از استوانه های بزرگ شیعه و استاد بزرگانی

 مانند شیخ طوسی وسید مرتضی و سید رضی اســت. این کتـــاب، در بردارنده تاریـــخ و

فضائل امامان معصوم (ع) و از جمله امام دوازدهم حضرت ولی عصر(عج) است.

ه. «کتاب الغیبه» اثر شیخ طوسی(م460ق): این کتاب از مهم ترین وکامل ترین منابـــع

 شیعه در بحث مهدویت است؛ زیرا دلائل عقلی ونقلی وجود امام مهدی(عج) وغیبــت و 

ظهور و نیز علائم ظهور ، فضائل وسیره آن امام را آورده است . مولـف کتـــــتاب ، از

 بزرگان و عالمان شیعه است که آثار ارزشمند دیگری به ویژه در بخش فقـه و تفسیر از

 خود به جا گذاشته است.

گفتنی است که محدث بزرگ شیعه ، مرحوم علامه  مجلسی(قدس ره)مجمــــوعه روایات 

کتب یاد شده را در سه جلد (51-53)از مجموعه گران سنگ بحار الا نـــوار گرد آوری 

کرده است.

اهل سنت در مهم ترین کتاب های خود احادیث مهدویت را نقل کرده اند .برای نمونه 

می توان به مسند احمد بن حنبل پیشوای مذهب حنبلی(م241ق)و سنن ابو داود(م275ق)

و سنن ترمذی(م279ق)از مجموعۀ صحاح ستّه اشاره کرد.

به علاوه ، بعضی ازعالمان اهل سنت  کتاب مستقلی درباره مهدویت نوشته اند؛ همچون

 محمد بن یوسف گنجی شافعی(م658ق)که البیان فی اخبار صاحب الزمان را نگاشتــــه

 است.*

گفتنی است که جمعی از محققان معاصر ، روایات شیعه وسنی  را در مجموعـــــه ای با 

عنوان معجم احادیث الامام  المهدی تدوین کرده اند.

از بهترین کتابهای حدیثی زمان ما کتاب منتخب الاثر تالیف آیتالله صافی گلپایگانی اسـت

 که922روایت از157 کتاب روایی شیعه و اهل سنت را در موضوعات مختلف با نظم

 ووترتیب ، گرد آورده است. این اثر ارزشمند  می تواند نیازهای اولیه محققان عرصـه 

مهدویت را پاسخ دهد ؛ ولی این نکته را باید مد نظر داشت که بهره مندی از روایـــــات 

مهدوی، پایه ای از دانش و تسلط بر علوم عربی و حوزوی را می طلبد و باید بدانیــم که

 در همان حال که از این سر چشمه زلال استفاده می کنیم، نباید خود را معلم واستاد ایـن

 فن بی نیاز بدانیم.

.

توضیحات ومنابع:

*برای آشنایی بیشتر با آثار اهل سنت در موضوع مهدویت ، ر.ک

: الامام المهدی عند اهل السنه  تالیف مهدی فقیه ایمانی