فلسفه غیبت

فلسفه غیبت

به راستی چراامام وحجت خدا در پس پرده غیبت غیبت غیبت قرار گرفته است و کدام

 علت سبب شده تا مردم از برکت ظهور او محروم گردند؟

درباره علت غیبت، روایات متعدد ومتنوعی موجود است که در بیشتر آن ها از فلســفه 

غیبت سوال شده است . بعضی از روایات ، علتی را برای غیبـــت بیان کرده اند؛ ولی

بعضی از روایات، علتی را برای غیبت بیان کرده اند؛ ولی بعضی دیگرگونه ای دیگر

 با این پرسش برخورد کرده اند که قاعده ای است برای پیدا کردن پاسخی مشتــرک به

 بسیاری از سوالات ما. در این بخش در پی آنیم که با توجه به روایــات ، به پاسخـی

 مناسب برسیم.

سرّی از اسرار الهی

ما ایمان داریم که خداوند عالم، هیچ کار کوچک و بزرگی را جز بر اسـاسِ حکمـــت  و

 مصلحت انجام نمی دهد ؛ خواه این مصلحت ها را بشناسیم یا نه. نیز همـه رویدادهــا ی

خرد و کلانِ جهان با تدبیر پروردگار و به اراده اوانجام می پذیرد که یکی ازمهم ترین

 آن ها، حادثه غیبت امام مهدی (عج) است؛ بنابراین غیبت آن سرور نیز مطابق حکمت

 مصلحت است؛ اگر چه ما فلسفۀ آن را ندانیم.

امام صادق (ع) فرمود:

«بی تردید برای صاحب الامر غیبتی است که هر اهل باطلی ، درآن به شک می افتد».

راوی دربارۀ علت غیبت سوال کرد .

حضرت فرمود:

«غیبت به سبب امری است که اجازه نداریم آن را برای شما بیان کنیم ...غیبت، سرّی از

اسرارالهی است؛ ولی چون می دانیم که خداوند بزرگ، حکیم است، می پذیریم که همـه

 کارهای او [ بر اساسِ] حِکمت است؛ هر چند علت آن کارها برای ما معلوم نباشد».*

البته چه بسا انسانی که همه افعال خداوند را حکیمانه می داند و در برابر آن ها ســــر

فرود می آورد، به دنبال دانستن راز و رمز بعضی از رویدادها ی عالم باشـــد ، تا به 

سبب علم به فلسفه یک پدیده ، آرامش نفــس و اطمینان قلبی بیشتری یابـــد؛ بنابراین به

 بحــث و بررسی دربارۀ حکمت ها و آثار غیبت حضرت مهدی(عج) می پردازیـــم و

 به روایــــات مربوط به آن اشاره می کنیم.

حفظ جان امام

یکی از عواملی که سبب کناره گیری پیامبران  از قوم خود می شد، حفظ جان خویش 

بود.

 آن ها برای اینکه بتوانند درفرصتی دیگررسالت خود را به انجام برسانند درشرایطی 

که مورد تهدید قرارمی گرفتند، پنهان می شدند؛ همان گونه که پیامبراسلام(ص) از مکه

 بیرون رفت و در غار پنهان شد . البته همه این ها به دستور واراده خداوند است.

درباره حضرت مهدی(عج) وعلت غییبت  او نیز در روایات متعدد، چنین امری بیـــان

 شده است.

امام صادق(ع) فرمود:

«امام منتظر، پیش از قیام خود، مدتی از چشم ها غایب خواهد شد».

از حضرت دربارۀ علّت ان سوال  شـــد. حضرت فرمود: « بر جانِ خویــــش بیمـناک 

است».**

شهادت آرزوی مردان خداست؛ ولی شهادتی مطلوب است که در میدان انجام وظیــــــفه 

الهی و به صلاح جامعه و دین خدا باشد؛ امّا آن گاه که کشته شدن فرد ، به معنـــــای از

 دست رفتن اهداف باشد، ترس از قتل ، امری عقلی وپسندیده است. کشته شدن امــــــام

 دوازدهم  که آخرین ذخیره الهی است، به معنای فرو ریختن کعبه آمال و آرزوی تمــام

 انبیاء و اولیاء (ع) و تحقق نیافتن  وعده پروردگار در تشکیل حکومت عدل جهانـــــی 

است.

استقلال ونبودن تحت پیمان دیگران

آن ها که به دنبال ایجاد یک تحوّل و انقلاب هستند به ناچار در ابتدای قیام با بعضی از

مخالفان، عهد و پیمانی می بندند تا بتوانند اهداف خود را دنبال کنند؛ ولی مهدی موعود

(عج) آن مصلح بزرگی است  که در راه برپایی انقلاب وحکومت عدل جهانی با هیــچ

 قدرت  ستم گری سازش نخواهد کرد؛ زیرا مطابق روایـات فـــراوان ، او مامــور بـه

 مبارزه قاطع وآشکار با همه ظالمان است . به همین سبب تا آماده شدن شرایـط انقلاب

، در غیبت می رود تا مجبور نباشد با دشمنان خدا عهد وپیمانی ببندد.

در روایتی از امام رضا (ع) علت غیبت ، این گونه بیان شده است:

برای اینکه آن زمان که با شمشیر قیام می کند ، کسی بر عهده او [امام مهدی(عج)]بیعتی

نداشته باشد.***

آزمایش مردم

امتحان کردن مردم، یکی از سنّت های خداوند است. او بندگان حود را به اسباب گوناگون

می آزماید تا میزان استواریشان در مسیر حق روشن شود . البته نتیجه امتحـــــــان برای 

خداوند معلوم است؛ ولی در کوره آزمایش ها، این بندگان هستند که ساخته می شوند و به 

جوهر وجود خود پی می برند.

امام کاظم (ع) فرمود:

هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد ، مواظب دین خود باشید  تا کسی شمـــا را از آن 

بیرون نکند. برای صاحب این امر[= امام مهدی(عج)] غیبتی خواهد بود که گروهی از

پیروان او، ازاعتقاد خود دست بر می دارند. این غیبت، آزمونی است که خداونــد با آن

 بندگانش را می آزماید.****

تادیب مردم

وقتی امّت، قدر پیامبر وامام را نشناسند و وظایف خود را در برابر او انجام ندهند، بلکه

 اوامر او را نا فرمانی کنند، رواست که خداوند، پیشوای ایشان را از آن ها جدا کند، تـا 

به خود آیند و در روزگار غیبت او، ارزش و برگت وجود او را دریابند. در این صورت

، غیبت امام به مصلحت ات است ؛ گرچه آن ها ندانند و درک نکنند.

امام باقر(ع)فرمود:

وقتی خداوند همراهی و همنشینی ما را برای قومی خوش ندارد ما را از میان آنهـــــا بر

 گیرد.*****

گفتنی است که در روایات ، نکته های دیگری نیز درباره علت غیبت امام دوازدهم (عج)

 بیان شده اند که برای رعایت اختصار  از ذکر آن ها خودداری می کنیم. آنچه مهم است،

 اینکه همان گونه  که پیش از این گذشت، «غیبت» سرّی از اسرار الهی است و عــلت

 اصلی واساسی آن پس از ظهور آشکار خواهد شد و آنچه بیان شد، عواملی اســـت که 

درغیبت امام عصر(عج) تاثیر گذار بوده است.

منابع و توضیحات:

*همان، ج2، باب44، ح11، ص204.

**همان، ح7، ص233.

***همان، ح4.

****الغیبه طوسی ،فصل5، ح284، ص237.

*****علل الشرایع، ص244، باب179.

مهدویت - پیشینه غیبت( چرا غیبت امام زمان (عج) را یک سنت الهی است؟)

پیشینه غیبت

غیبت ونهان زیستی، پدیده ای نیست که برای نخستین بار وتنها درباره آخریـن حجـــــــت 

پروردگارروی داده باشد؛ بلکه از روایات فراوان استفاده می شود که تعدادی از پیامبران

 بزرگ الهی ، بخشی از زندگی خود را در پنهانی و غیبت بوده اند و این امر به سبــــب

 حکمت  و مصلحت خدایی بوده است ، نه یک خواسته شخصی یا مصلحت خانوادگی.

بنابراین غیبت ، یکی از سنت های * الهی است که در زندگی پیامبرانی همچون ادریــس،

نوح، صالح، ابراهیم، یوسف، موسی، شعیب، الیاس، سلیمان، دانیال و عیسی(ع) جریـان

 یافته است و هر یک از آن سفیران الهی به تناسب شرایط، سال هایی را در غیبت به سر

برده اند.**

به همین دلیل است که در روایات، غیبت حضرت مهدی(عج) یکی از سنت های پیامبران

 دانسته شده است.

امام باقر (ع) فرمود:

در صاحب این امر سنت هایی از چهازتن  از پیامبران وجود دارد ...اما سنتـــــی که از 

یوسف پیامبر دارد، غیبت است.***

·         *قرآن کریم  در سوره های متعددی  از جمله غافر، آیه58؛ فتح،آیه23 و اسراء، آیه

         77 از سنت الهی سخن گفته است . از مجموع  این ها استفاده می شود  که مقصود از

         سنت الهی ، قوانین ثابت واساسی  الهی اســـــــت که هرگز در آن ، دگرگونـــی روی

         نمی هد . این قوانین ، هم بر اقوام گذشته حاکم بوده است و هم بر اقوام امروز و آینده

         حکومت خواهد کرد ( تفسیر نمونه، ج17، ص435،با تلخیص).

·        

          **کمال الدین وتمام النعمه، ج1، باباول تا هفتم، ص254تا300.

·       

          ***کمال الدین وتمام النعمه،ج1، باب32، ح6، ص326. 

lمهدویت - غیبت

غیبت

پس از اینکه با شخصت  منجی بزرگ عالم وتحقّق بخش آرمان آدم( ع) تا خاتتتم(ص) 

وآخرین ذخیره الهی ، حضرت حجت بن الحسن (عج) آشنا شدیم ، اکنوون درباره غیبت 

آن یگانه دوران که بخش مهمی از زندگی آن حضرت است، سخن می گوییم.

مفهوم غیبت

 اولین نکته  قابل طرح ، آن است که غیبت به معنای «پوشیده بودن از دیدگان » اســت، 

نه حاضر نبودن. بنابراین در این بخش ، از دوره ای است که امام مهـــــــــدی (عج) از 

چشمان مردمان غایب است و آن ها اورا نمی بینند و این  در حالی است که آن بزرگوار

 در بین مزدم حضور دارد و در میان ایشان  رفت وآمد می کند . این حقیقـت در روایات

 امامان معصوم (ع) به عبارات  گوناگون بیان شده است.

امیر المومنین(ع) فرمود:

سوگند به خدای علی! حجّت خدا در میان مردم هست ودر راه ها [کوچه وبازار] گام بر 

می دارد ؛ به خانه های آنها سر می زند ؛ در شرق و غرب زمین رفت و آمد می کند ؛ 

گفتار مردم را می شنود و بر ایشان سلام می کند؛ می بیند و دیده نمی شود، تا وقــــــت 

[معین] و وعده [الهی]»*

البته نوع دیگری از غیبت نیز برای آن حضرت بیان شده است.

امام صادق (ع) فرمود:

در صاحب این امر ، سنت هایی از انبیاء وجود دارد ... اما سنت او از یوسف، پنهـــان 

بودن است .خداوند بین او ومردم حجابی قرار می دهد ؛ [به گونه ای که] مـــردم او را 

می بینند ؛ ولی نمی شناسند.**

بنابراین مطابق روایات، غیبت امام مهدی(عج) ممکن است به دو گونه روی دهد:

یک: غیبت شخص وجسم؛ یعنی امام دیده نمی شود گر چه حضور دارد.

دو. غیبت شخصیت وعنوان ؛ یعنی امام دیده می شود ؛ ولی شناخته نمی گردد.

منابع و توضیحات:

·       

           *الغیبه نعمانی، باب10، ح3، ص146.

·       

           **کمال الدین وتمام النعمه، ج2، باب33، ح46، ص28.

درد دل با امام زمان - مداح اهل بیت کربلایی حمید علیمی

مهدویت - عرصه های مشترک حدیثی مسلمین

عرصه های مشترک حدیثی مسلمین

با مطالعه  و تحقیق در منابع روایی شیعه واهل سنت ، موارد متعددی یافت می شود که 

همه مسلمین درباره آن ها اتفاق نظر دارند. در این مجال، امکان طرح وبررسی همه آن

 ها نیست؛ ملی بجاست نمونه هایی را یادآور شویم.*در هر نمونه روایتی از کتاب اهــل

سنت و پس از آن ، روایتی از کتب شیعه می آوریم.

1.جهانی بودن حکومت مهدی و عدالت فراگیر او

این که حکومت مهدی موعود و عدالت او همه جا را فراخواهد گرفت، مورد قبول همه 

مسلمین بوده است:

پیامبر اکرم(ص) فرموده:

تملا ارض جوراً و ظلماً فیخرج رجل من عترتی یملک الارض...

 فیملا الارض قسطاً وعدلاً؛**

زمین از ستم وظلم پر می شود. مردی ازعترت من قیام می کند و بر زمین حاکم می شود

... پس زمین را از عدل و داد، پر می کند.

امام باقر (ع) فرمود:

یملک القائم... یملا الارض قسطاً عدلاً و جوراً فیفتــح الله له شرق 

الارض و غربها.***

قائم بر زمین حاکم می شود... زمین را از عدل و داد پر می کند و خداوند شرق وغرب

 عالم را برای او فتح می کند.

دقت در مضمون این گونه روایات می رساند که هم حکومت  و هم عدالت مهدوی، همه

 زمین را می گیرد؛ زیرا تعبیر الارض بدون قید، نشانه گستردگی معنای آن است.

2.نزول حضرت عیسی (ع) از آسمان

روایات اسلامی از شیعه وسنی بر این امر اتفاق دارند که در هنگام ظهور، حضــــــرت 

عیسی بن مریم (ع) از آسمان فرود می آید و در نماز به امام مهدی (عج) اقتدا می کنــد. 

این حادثه ، نقطه عطفی در جریان ظهور امام عصر(عج) است.

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

کیف انتم اذا نزل ابن مریم فیکم  و امامکم منکم؛****

چگونه است حال شما وقتی که فرزند مریم از آسمان فرود آید؛ در حالـی که امام شمــــا

 فردی از میان شما[=مسلمین]باشد؟

پیامبر(ص)فرمود:

فینزل روح الله عیسی بن مریم فیصلی خلفه... .*****

روح الله عیسی بن مریم  از آسمان فرود می آید و پشت سر او [ امام »هدی«عج»] نماز

می خواند.

3.فرو رفتن لشکر سفیانی در سرزمین بیداء

برای ظهور امام مهدی(عج) در روایات ، نشانه های فراوانی بیان شده و در مواردی از 

آن ها ببن شیعه و اهل سنت ، اشتراک نظر وجود دارد؛ مانند خروج سفیانی و فرو رفتن

 لشکرش در سرزمین بیداء بین مکه و مدینه.

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

 لشکری آهنگ کعبه می کند.وقتی به سرزمین بیداء در آمد نــد زمین، همه آن ها را فرو

می برد.******

امام باقر(ع) فرمود:

امیر لشکر سفیانی (همراه لشکرش ) به بیداء فرو می آید. پس منادی ازآسمان ندا می دهد 

: «ای زمین بیداء! نابود کن این قوم را». در این هنگام ، در این هنگام زمین آنها را در

 خود فرو می برد.*******

4.مهدی(عج)از عترت پیامبر(ص) و از نسل فاطمه (س)

درباره نسب امام مهدی نیز اشتراک نظر وجود دارد. در روایات فراوان آمده است که آن 

حضرت از فرزندان فاطمه(س) است و روشن است که این حقیقت ، ادعای بسیــــاری از

 مدعیان دروغین مهدویت را باطل می کند.

در منابع اهل تسنن آمده است که 

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

«المهدی من عترتی من ولد فاطمه»؛********

مهدی از عترت من ، از فرزندان فاطمه است.

این روایت  با همین  عبارت در کتب شیعه نیز آمده است.*********

5.هم نام بودن مهدی(عج) با پیامبر(ص)

در روایات شیعه وسنی، امام موعود  با لقب مهدی و هم نام پیامبر معرفی شده است.

پیامبر اکرم(ص)فرمود:

لا تذهب و لاتنقضی الدنیا حتی یملک  العرب رجل من اهـل بیـتی 

یواطیء اسمـه اسمی؛**********

دنیا به پایان نمی رسد، تا این که مردی از اهل بیتم بر عرب حاکم شـــود که هـــم نام من

است.

نیز آن حضرت فرمود:

القائم من ولدی ، اسمه اسمی و کنیته کنیتی وشمائله شمائلی وسنته

 سنتی...؛***********

قائم از فرزندان من است ، نام او نام من و کنیه او کنیه من است. شمایل او همان شمایل

 من و سنت او همان سنت من است.

منابع و تو ضیحات:

·     

                  * برای آگاهی از موارد بیش تر،ر.ک:بررسی  تطبیقی مهدویت در روایات شیعــــه و

اهل               

                    سنت ، تالیف دکتر مهدی اکبر نژاد.

·               

                   **المستدرک علی الصحیحین، ج4، ص558.

·                

                   ***بحارالانوار، ج52، ح212، ص390.

·                 

                   ****صحیح البخاری، ج3، ص1272، ح3265.

·                 

                  *****کمال الدین و تمام النعمه، ج1، باب24، ح27،ص524.

·                 

                  ******صحیح بخاری، ج2، ح2012، ص746.

·        

                  *******الغیبه نعمانی، باب14، ح67، ص280.

·       

                 ********سنن ابی داود، ج4، ح4248،ص197.

·        

                *********الغیبه شیخ طوسی، ص168.

·        

                **********سنن ابی داود، ج4 ،ح4284، ص173.

·      

               ***********کمال الدین وتمام النعمه، ج2، باب39، ح6، ص122.